Tenkis Davası

TENKİS DAVASI

Mirasta tenkis davası, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü aşması halinde, saklı pay sahibi mirasçıların miras haklarına tecavüzünü gidermeyi ve miras bırakanın yaptığı tasarrufun kanuni sınırlar içine çekilmesini sağlamak amacıyla açılan bir hukuk davasıdır. Tenkis davası, miras hukukuna ait bir dava olup, miras bırakanın vefatından sonra başvurulabilen bir hukuki süreçtir; muris sağ iken bu davanın açılması mümkün değildir. Bu hukuk davası, miras bırakanın bazı mirasçıları aleyhine gerçekleştirdiği mirastan mal kaçırma işlemlerine karşı etkili bir hukuki çözümdür.

SAKLI PAY NEDİR?

Saklı pay sahibi mirasçılar, miras bırakanın tasarruflarına karşı korunan miras paylarına belirli oranlarda sahip olan kişilerdir. Yani, miras bırakanın hiçbir şekilde müdahale edemeyeceği, üzerinde tasarruf edemeyeceği bir miras hakkına sahiptirler ve bu miras hakkı “saklı pay sahibi mirasçı” olarak adlandırılır. Medeni Kanun’da sınırlı olarak tanımlanan saklı paylı mirasçılar şunlardır:

• Miras bırakanın altsoyu (Çocukları, evlatlıkları, torunları ve onların çocukları),
• Miras bırakanın anne-babası,
• Miras bırakanın eşi.

Önceden, miras bırakanın kardeşleri de saklı paylı mirasçılar arasında sayılıyordu, ancak 10 Mayıs 2007 tarihinde yapılan bir değişiklikle bu durum değişmiştir. Ancak, bu değişikliğin yapıldığı tarihten önceki ölümlerde, daha sonraki bir tarihte açılan tenkis davasında kardeşlerin saklı payı göz önüne alınacaktır.

Miras hukukunda saklı pay, miras bırakanın miras hakkına tecavüz eden bazı tasarruflarına karşı korunan yasal miras payının belirli bir oranıdır. Muris, bu oranlar üzerinde tasarruf edemez. Saklı pay sahibi mirasçının saklı pay üzerindeki miras hakkı hiçbir şekilde ortadan kaldırılamaz. Saklı pay, yasal miras payı üzerinden hesaplanır.

Bu oranlar şu şekildedir:

Altsoy ve Mirasta Saklı Pay Hakkı: Miras bırakanın altsoyu için yasal miras payının yarısı (1/2’si) saklı pay olarak kabul edilir. Örneğin, ölümünden sonra mirasçı olarak üç çocuğu ve eşi kalan miras bırakanın tüm malvarlığını vasiyetname yoluyla eşine bıraksa dahi, paylaşım mirasçıların saklı payı dikkate alınarak yapılacaktır. Her bir çocuğun yasal miras payı 1/4’tür, her bir çocuğun saklı pay oranı da 1/2 olduğundan, muris tüm malvarlığını eşine bıraksa dahi, her bir çocuğun mirasın 1/8’i oranında miras hakkı vardır ve muris bu saklı paya dokunamaz.

Anne-Baba ve Mirasta Saklı Pay Hakları: Ana ve babanın her biri için yasal miras payının dörtte biri (1/4’ü) saklı pay olarak kabul edilir.

Sağ Kalan Eş İçin Saklı Pay: Sağ kalan eş için altsoy ile birlikte (1. Zümre) veya ana-baba ile birlikte (2. Zümre) mirasçı olması durumunda yasal miras payının tamamı; diğer durumlarda yani tek başına veya 3. Zümre ile birlikte mirasçı ise burada da yasal miras payının dörtte üçü (3/4’ü) saklı pay olarak kabul edilmiştir.

Tenkis Davası: Tenkis Davası, miras bırakanın gerçekleştirdiği ölüme bağlı ve sağlararası kazandırmaların saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal ettiği, yani miras bırakanın tasarruf oranını aştığı oranda etkisizleştirilmesi gereken bir davadır (TMK md. 560). Tenkis davası, saklı paylı mirasçıların ve istisna olarak bu mirasçıların alacaklılarının, miras bırakanın tasarruf oranını aşan kazandırmaların bu aşan oranda etkisizleştirilmesini mahkemeden talep ettikleri bir davada temel alınır.

Tenkis davası kural olarak saklı paylı mirasçılar tarafından açılır. Saklı paylı mirasçılar miras bırakanın alt soyu, ana-babası ve eşidir. Tenkis davasında davalılar, miras bırakanın tasarruf oranını aşarak saklı paylara tecavüz eden ve kanunen tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişilerdir. Bu kişiler, üçüncü kişiler veya mirasçılar olabilir. Kazandırma yapılan kişinin ölmüş olması durumunda, mirasçılar davalı konumuna geçerler.

Ancak, Yargıtay, istisna olarak kazandırmanın konusu malın üçüncü kişilere devredilmiş olması durumunda, bu kişilere karşı tenkis davası açılabileceğini kabul etmektedir. Bu durumda, miras bırakanın saklı paylarını korumak amacıyla yaptığı temliki tasarrufun ardından, bundan yararlanan kişinin miras bırakanın bilgi ve talimatı dışında sadece saklı pay sahibi mirasçıları bu haklardan yoksun bırakmak amacıyla bilinçli olarak üçüncü kişilere taşınmazları temlik etmesi halinde, kötü niyetli bu kişilere karşı saklı pay sahibi mirasçılar tarafından tenkis davası açılabilir. Bu durumda, Yargıtay’ın bu konuda verdiği bir karara göre, tenkis davasını açmak için;

• Tenkis yükümlüsünün malı tenkisten kaçırmak amacıyla üçüncü kişiye devretmesi,
• Üçüncü kişinin bu amacı bilerek malı devralması gerekir.

Tenkis Davası Açma Süresi ve Yetkili Mahkeme:

• Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri andan itibaren bir yıldır.
• Vasiyetnameler hakkında açılacak davalar için vasiyetnamenin açıldığı tarihten ve diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren on yıl geçmekle hak düşer (TMK m. 571).
• Ancak bir tasarrufun iptali diğerini ihya ediyorsa, süreler ancak iptal kararının kesinleştiği tarihte başlar.
• Tenkis davası, asliye hukuk mahkemelerinde görülür.

Bu süreler, mirasın açılmasından önce yapılan tasarrufların saklı payları ihlal edip etmediğini belirlemek adına önemlidir. Ayrıca, vasiyetnamelerle ilgili davaların süresi vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren başlar ve on yıl içinde açılması gerekmektedir. Bir tasarrufun iptali diğerini ihya ediyorsa, bu durumda iptal kararının kesinleştiği tarihte süreler işlemeye başlar.